Yapı Kayıt Belgesi Kısmen İptal Edilebilir Mi?
GİRİŞ
3194 sayılı İmar Kanunu’nun Geçici 16. maddesinde; yapı kayıt belgesinin “31/12/2017 tarihinden önce yapılmış yapılar için” verilebileceği düzenlenmiştir. Bu nedenle, yapı kayıt belgesinin iptalinin en önemli sebebi, yapının 31 Aralık 2017 tarihinden sonra yapıldığına ilişkin tespittir.
“Yapı Kayıt Belgesinin İptali ve Sonrasındaki Süreç” başlıklı yazımızda, yapı kayıt belgesinin iptalini ve sonrasında vatandaşın karşılaşacağı idari ve cezai yaptırımlara karşı neler yapılabileceğini ayrıntılı bir şekilde incelemiştik.
Bu yazımızda ise;
- Bir kısmı 31 Aralık 2017 tarihinden önce, bir kısmı ise bu tarihten sonra yapılan yapının, tamamını kapsar şekilde düzenlenen yapı kayıt belgesinin iptal edilip edilemeyeceği,
- Bir kısmı 31 Aralık 2017 tarihinden önce, bir kısmı ise bu tarihten sonra yapılan yapının, sadece 31 Aralık 2017 tarihinden önce yapılan kısmını kapsar şekilde düzenlenen yapı kayıt belgesinin iptal edilip edilemeyeceği,
- Tamamı 31 Aralık 2017 tarihinden önce yapılmasına rağmen, yapı kayıt belgesi alındıktan sonra yapılan ruhsatsız ilaveler nedeniyle yapı kayıt belgesinin iptal edilip edilmeyeceği konuları incelenecektir.
I. MEVZUAT VE UYGULAMADAKİ DURUM
Yapı Kayıt Belgesi’nin iptal nedenleri, Yapı Kayıt Belgesi Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Tebliği’nin 8. ve 10. maddelerinde düzenlenmiştir.
Buna göre Yapı Kayıt Belgesinin iptal sebepleri şu şekildedir;
- Yapı Kayıt Belgesi alınan yapının 31 Aralık 2017 tarihinden sonra yapıldığının tespit edilmesi,
- İmar barışı kapsamında olmayan alanlarda bulunan yapı hakkında yapı kayıt belgesi alınması,
- Arsa veya yapı alanının olması gerekenden daha düşük beyan edilmesi sonucunda, Yapı Kayıt Belgesi bedelinin eksik olarak ödendiğinin tespit edilmesi üzerine Çevre ve Şehircilik İl Müdürlü tarafından verilen süre içerisinde eksik olan meblağın ödenmemesi.
3194 sayılı İmar Kanunu’nun Geçici 16. maddesinde ve Yapı Kayıt Belgesi Tebliğinde; bir kısmı 31 Aralık 2017 tarihinden önce, bir kısmı ise bu tarihten sonra yapılan yapıların durumu ile yapı kayıt belgesi alındıktan sonra ruhsatsız ilave yapılan yapıların durumuna ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 06.12.2019 tarih ve E.122840 sayılı yazısında; “31/12/2017 tarihinden önce tamamlanmış bir binaya Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nin 4. maddesinin 1. fıkrasının (i) bendi hükmüne aykırı olarak, yani basit onarım ve tadilat sınırını aşacak yani ruhsata tabi nitelikte bir imalat yapıldığının tespit edilmesi ve Yapı Kayıt Belgesinin de bina ile birlikte bu imalatları kapsayacak şekilde, yani 31/12/2017 öncesi ve sonrası imar mevzuatına aykırılıkları kapsayacak şekilde düzenlendiğinin tespit edilmesi halinde, bu belgenin geçerli bir belge olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Ancak, halihazırda Yapı Kayıt Belgesi başvuruları bittiği için, söz konusu belgenin hemen iptal edilmemesi, 31/12/2017 tarihinden sonra yapılmış olan aykırılıkların giderilmesi (ortadan kaldırılması) ve belgenin de bu duruma göre güncellenmesi için yapı sahibine süre verilmesi ve verilen süre sonunda yapıda 31/12/2017 tarihinden sonra yapılmış olan aykırılıkların giderilerek, Yapı Kayıt Belgesinin bu tarihten önce yapılan kısımlara göre güncellenmesi durumunda güncellenen belgenin kabul edilmesi, verilen süre sonunda yapıda 31/12/2017 tarihinden sonra yapılmış olan aykırılıkların giderilmemesi halinde is Yapı Kayıt Belgesinin iptal edilmesi gerekmektedir.” şeklinde görüş bildirilmiştir.
Uygulamada Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri tarafından, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 06.12.2019 tarih ve E.122840 sayılı yazısı esas alınarak;
- Bir kısmı 31 Aralık 2017 tarihinden önce, bir kısmı ise bu tarihten sonra yapılan yapının, tamamını kapsar şekilde yapı kayıt belgesi düzenlenen yapı sahiplerine,
- Bir kısmı 31 Aralık 2017 tarihinden önce, bir kısmı ise bu tarihten sonra yapılan yapının, sadece 31 Aralık 2017 tarihinden önce yapılan kısmını kapsar şekilde yapı kayıt belgesi düzenlenen yapı sahiplerine,
- Tamamı 31 Aralık 2017 tarihinden önce yapılmasına rağmen, yapı kayıt belgesi alındıktan sonra ruhsatsız ilaveler yapılan yapı sahiplerine,
31/12/2017 tarihinden sonra yapılan imalatların kaldırılması için 60 gün süre verilmekte, verilen süre sonunda aykırılıkların giderilmemesi halinde Yapı Kayıt Belgesi tamamen iptal edilmektedir.
II. ÖNCEKİ İMAR AFFI VE GÜNCEL YARGI KARARLARINDAKİ DURUM
Gerek 3194 sayılı İmar Kanunu’nun Geçici 16. maddesinde, gerekse Yapı Kayıt Belgesi Verilmesine İlişkin usul ve Esaslar Tebliği’nde, yapının bir kısmının 31/12/2017 tarihinden sonra yapılmış olmasının, bu tarihten önce yapılan kısımların imar barışından faydalanmasına engel olacağına ve bu durumdaki yapılar hakkına düzenlenen Yapı Kayıt Belgesinin 31/12/2017 tarihinden önce yapılan kısımları da kapsar şekilde iptal edileceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Aynı şekilde, Yapı Kayıt Belgesi düzenlendikten sonra yapılan ruhsatsız ilaveler nedeniyle Yapı Kayıt Belgesinin iptal edileceğine ilişkin bir hüküm de bulunmamaktadır.
İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 5. İdare Dava Dairesi’nin 29.12.2020 tarih ve E:2020/1338, K:2020/2431 sayılı kararında;
“Yukarıdan belirtilen uydu görüntüsü ve fotoğraflar incelendiğinde; davacı tarafından dava dosyasına ibraz edilen 03.07.2017 tarihli fotoğraflarda ki konteynır yapının 31.10.2017 tarihli uydu görüntüsünde net bir şekilde görüldüğü, 03.12.2017 tarihli ve 23.12.2017 tarihli fotoğraflarda (Dairemizin 2020/1264 sayılı dosyasında mevcut olup bir örneği dava dosyasına alınmıştır) da konteynır yapının çevresinde çelik ayakların varlığının görüldüğü, davacı tarafından 06.01.2018 tarihli hırsızlık şikayeti üzerine kolluk kuvveti tarafından yapılan inceleme sonucu çekilen 06.01.2018 tarihli fotoğraflardan da konteynır yapının net bir şekilde görüldüğü, bu haliyle uyuşmazlık konusu taşınmaz üzerinde 31.12.2017 tarihinden önce konteynır bir yapının (boyutları ve eklentileri tam olarak mevcut dosya muhteviyatına göre tespit edilemeyen) bulunduğu hususu açıktır.
Uyuşmazlıkta, her ne kadar, davalı idarece, “Yapı kayıt belgesi 31/12/2017 tarihinden önce yapılmış yapılar için verilir.” hükmü doğrultusunda dava konusu işlem tesis edilmiş ise de; yukarıda aktarılan bilgi ve belgeler ile Dairemizce ulaşılan sonuç çerçevesinde, kayıt altına alınan yapının tümünün 31/12/2017 tarihinden sonra yapılmadığının anlaşıldığı, buna göre davalı idare tarafından, davacı tarafından ibraz edilen belgeler ile Jandarma tarafından tutulan tutanak ve eki fotoğraflar da dikkate alınarak yapının “kayıt altına alınan hali ile” 31.12.2017 tarihinden önce mevcut olup olmadığının, 31.12.2017 tarihinden sonra inşa edilen kısımları mevcut ise bu kısımlara yönelik ayrım yapılarak, 21.12.2018 tarihli, GHG83RS1 belge numaralı yapı kayıt belgesi hakkında, gerekirse kısmen iptal yolunda işlem tesis edilmesi gerekirken, yapı kayıt belgesinin tamamının iptali yolunda tesis edilen dava konusu işlemin“ usule ve hukuka aykırı olduğuna karar verilmiştir.
Samsun Bölge İdare Mahkemesi 2. İdare Dava Dairesinin 03.07.2020 tarih ve E:2019/1134, K:2020/442 sayılı kararında da;
“…inşası devam eden yapıda 31.12.2017 tarihinden sonra yapılan eklemeler mevcut ise, bu durumun kesin olarak tespit edilmesi halinde sonradan yapılan kısımlara ilişkin olarak yapı kayıt belgesi verilmesine ilişkin mevzuat hükümleri ile hukuki dayanağının bulunması halinde 3194 sayılı Kanunun 32. maddesi hükümleri çerçevesinde işlem yapılabileceği, daha açık bir anlatımla yapının tamamı için verilen yapı kayıt belgesi hakkında, sadece 31.12.2017 tarihinden sonra yapılan kısımlar için iptal kararı verilmesi mümkün iken yapının 31.12.2017 tarihinden önce yapılan kısımlarını da içeren belgenin tamamının iptal edilmesinin” hukuka aykırı olduğuna karar verilmiştir.
Söz konusu kararlarda da açıkça vurgulandığı üzere, Yapı Kayıt Belgesi alınan yapının bir kısmı 31/12/2017 tarihinden sonra yapılmışsa, Yapı Kayıt Belgesinin bu tarihten sonra yapılan kısımlara ilişkin olarak kısmen iptal edilmesi gerekmektedir. Yapının tamamını kapsar şekilde Yapı Kayıt Belgesinin iptal edilmesi hukuka aykırı olacaktır.
Yine bu kararlardan hareketle, yapının sadece 31 Aralık 2017 tarihinden önce yapılan kısmını kapsar şekilde düzenlen yapı kayıt belgesi ile yapı kayıt belgesi alındıktan sonra yapılan ruhsatsız ilaveler için düzenlenen yapı kayıt belgesinin iptal edilmesi mümkün değildir. Bu iki durumda da 31/12/2017 tarihinden sonra yapılan kısımlar için 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 32. ve 42. maddeleri uyarınca yıkım ve para cezası müeyyidesi uygulanabilir. Ayrıca her iki durumda da yapının tamamı için değil sadece ilave ruhsatsız kısım için yıkım ve para cezası verilebilir.
Nitekim, 2981 sayılı İmar Affı Yasası kapsamında çıkan uyuşmazlıklarda Danıştay tarafından verilen kararlar da bu yöndedir.
Danıştay 14. Dairesinin 26.04.2016 tarih ve E:2014/6749, K;2016/3287 sayılı kararında;
“Olayda; davacı tarafından, zemin kat ve 1. kat için 01/12/1986 tarihli imar affı başvurusu yapıldığı ve davalı idarece bu durum dikkate alınmaksızın yapı hakkında yıkım kararı verildiği ileri sürüldüğü görülmektedir.
Bu durumda; her ne kadar davacı tarafından imar affı başvurusu ile buna ilişkin evrakın dava dosyasına olmadığı görülmekte ise de, İdare Mahkemesince bu hususun araştırılarak tüm bağımsız bölümlerin yıkımına ilişkin alınan dava konusu Encümen kararının hukuka uygunluğunun denetlenmesi gerekirken, bu husus araştırılmaksızın verilen kararın bu kısmında hukuka uyarlık bulunmamıştır.” şeklinde karar verilmiştir.
Danıştay 14. Dairesinin 01.04.2013 tarih ve E:2011/16129, K;2013/2319 sayılı kararında da;
“Bu durumda; zemin + bir katlı yapının tamamının yıkımına karar verildiği anlaşılmış olup; söz konusu yapının zemin katı hakkında, 2981 sayılı Kanun hükümleri uyarınca tapu tahsis belgesi verilmiş olması nedeniyle, bu katın yıkımına karar verilmesine yasal olanak bulunmadığı, İmar Kanunun 32. maddesi uyarınca, sadece ruhsatsız olan birinci kat hakkında yıkım kararı alınabileceğinden; tapu tahsis belgeli olan zemin katı da kapsar şekilde yıkım kararı alınmasında hukuki isabet görülmemiştir.” şeklinde karar verilmiştir.
Görüldüğü üzere, Danıştay tarafından sonradan ruhsatsız ilave yapılması nedeniyle yapının tamamını kapsar şekilde müeyyide uygulanması kabul edilmemektedir.
SONUÇ
Yukarıda aktardığımız İstanbul ve Samsun Bölge İdare Mahkemelerinin kararları dikkate alındığında, Yapı Kayıt Belgesinin tamamen (31.12.2017 tarihinden önce yapılan kısımları da kapsar şekilde) iptal edilebilmesi için; yapının tamamının 31.12.2017 tarihinden sonra yapılması gerekmektedir.
Bu nedenle;
- Bir kısmı 31 Aralık 2017 tarihinden önce, bir kısmı ise bu tarihten sonra yapılan yapının, tamamını kapsar şekilde düzenlenen yapı kayıt belgesi, sadece 31/12/2017 tarihinden sonra yapılan kısımlara yönelik olarak (kısmen) iptal edilebilir.
- Bir kısmı 31 Aralık 2017 tarihinden önce, bir kısmı ise bu tarihten sonra yapılan yapının, sadece 31 Aralık 2017 tarihinden önce yapılan kısmını kapsar şekilde düzenlenen yapı kayıt belgesinin iptal edilemez.
- Tamamı 31 Aralık 2017 tarihinden önce yapılmasına rağmen, yapı kayıt belgesi alındıktan sonra yapılan ruhsatsız ilaveler nedeniyle yapı kayıt belgesinin iptal edilemez.
- Yukarıda saydığımız her üç durumda da 31/12/2017 tarihinden sonra yapılan kısımlar için 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 32. ve 42. maddeleri uyarınca yıkım ve para cezası müeyyidesi uygulanabilir.
