Milyonluk İmar Para Cezasının İptali
İmar Para Cezasına İtiraz ve İptal Sebepleri- 3
İçerik Başlıkları
I. Giriş
Ruhsatsız veya ruhsata aykırı kaçak yapı yapıldığı tespit edildiğinde, ilk olarak 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 32. maddesi uyarınca yapı tatil tutanağı düzenlenir ve bu tutanakla o andaki inşaat durumu tespit edilerek inşaat mühürlenir.
Yapı tatil tutanağı ve iptal sebepleri hakkında detaylı bilgi almak için bu makalemizi okuyabilirsiniz.
Yapı tatil tutanağı düzenlendikten sonra, 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre ruhsatsız veya ruhsata aykırı kaçak yapı sahibine (yapıyı yapana) imar para cezası verilir. Bu yapılırken ilk olarak imar para cezasının kime verileceği tespit edilir. İmar Para Cezası Yazı Serisi’nin birinci bölümünde, kaçak yapı nedeniyle verilen imar para cezasının kime kesileceğini ve imar para cezasının muhatabının hatalı olarak belirlenmesinden kaynaklı iptal sebeplerini incelemiştik.
İmar para cezasının kime verilebileceği hakkında detaylı bilgi almak için bu makalemizi okuyabilirsiniz.
Daha sonra, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasına göre imar para cezasının hesaplanmasına geçilir. İmar para cezası hesabı yapılırken üç aşamalı bir hesaplama yöntemi öngörülmüştür. Buna göre;
- İlk olarak 3194 Sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasının (a) veya (b) bendine göre temel para cezası miktarı hesaplanır. (TEMEL PARA CEZASI)
- Daha sonra hesaplanan bu temel para cezası miktarı üzerinden 2. fıkranın (c) bendinin alt bentlerinde belirtilen oranlarda artırım sebepleri ayrı ayrı uygulanarak temel para cezasına eklenecek artırım miktar belirlenir. (ARTIRIM SEBEPLERİ)
- Sonrasında 42. maddenin 2. fıkrasının (ç) bendi uyarınca eklenecek ilave para cezası belirlenir. (İLAVE İMAR PARA CEZASI)
- Daha sonra Temel Para Cezası + Artırım Sebepleri + İlave Para Cezası miktarları toplanarak verilecek toplam imar para cezası belirlenir.
İmar Para Cezası Yazı Serisi’nin ikinci bölümünde Temel Para Cezasının Hesaplanmasını ve bu hesaplamadan kaynaklanan iptal sebeplerini incelemiştik.
Temel para cezasının hesaplanması ve iptal sebepleri hakkında detaylı bilgi almak için bu makalemizi okuyabilirsiniz.
26 Mart 2020 tarihli Mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan 7226 sayılı Kanun’un 39. maddesiyle 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasına eklenen (ç) bendiyle, 2. fıkraya göre verilecek olan para cezasına ilave bir ceza eklenmesi öngörülmüştür. Söz konusu düzenleme ile caydırıcı nitelikte ilave para cezası öngörülerek, ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapıların verilen süre içinde mevzuata uygun hale getirilmesi amaçlanmıştır. Bunun neticesinde imar para cezaları en önemli kalemi “ilave imar para cezası” olmuş ve özellikle arsaların değerli olduğu yerlerde astronomik cezalar ortaya çıkmıştır.
Bu makalemizde, somut encümen kararları esas alınarak, imar para cezalarının fahiş oranda artmasının sebebi olan İlave İmar Para Cezasını ve iptal sebeplerini inceleyeceğiz.
II. İlave İmar Para Cezasının Hesaplanması
7226 sayılı Kanun’un 39. maddesiyle, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasına eklenen (ç) bendinde; “Bu fıkra uyarınca idari para cezası verilmesini gerektiren aykırılığa konu alan ile bu alanın bulunduğu arsa veya arazinin emlak vergisine esas asgari metrekare birim değerinin çarpımı ile bulunan bedel kadar idari para cezası yukarıdaki bentlere göre verilen para cezalarına ayrıca ilave edilir. Bu fıkraya göre verilen idari para cezasının ilgilisine tebliğinden itibaren bir ay içinde aykırılığın giderilmesi ve yapının mevzuata uygun hale getirilmesi halinde bu bent uyarınca ilave edilen para cezası tahsil edilmez.” hükmüne yer verilmiştir.
Kanun metninde, ilave imar para cezası için oldukça basit bir hesaplama yöntemi getirilmiştir:
(İmara Aykırı Alan) x (Arazinin Emlak Vergisi Metrekare Değeri) = İlave İmar Para Cezası
Hesaplama yöntemi basit olsa da ilave imar par cezası sebebiyle çok ciddi miktarlarda imar para cezaları ortaya çıkmıştır. Aşağıda uygulamadan yüksek miktarda ceza örneklerine yer verilerek yapılan hatalar ve iptal sebepleri üzerinde duracağız.
III. İlave İmar Para Cezasının İptal Sebepleri
1. İlave Para Cezasının Yasal Dayanağının Belirtilmemesi
İstanbul Bölge İdare Mahkemesi 5. İdari Dava Dairesinin 29.06.2021 tarih ve E:2021/1774, K:2021/1737 sayılı kararında da belirtildiği üzere;
“3194 sayılı Kanunun 42. maddesinin 2. fıkrasına 7226 sayılı Kanunun 39.maddesi ile eklenen (ç) bendinde, bu fıkraya göre verilen idari para cezasının ilgilisine tebliğinden itibaren bir ay içinde aykırılığın giderilmesi ve yapının mevzuata uygun hale getirilmesi halinde bu bent uyarınca ilave edilen para cezasının tahsil edilmeyeceğinin düzenlenmiş olduğu hususu da göz önünde bulundurulduğunda, ilgililerin dava açma haklarını kullanabilmelerini sağlamanın ve belirlilik ilkesinin gereği olarak para cezasının ne şekilde hesaplandığının açık bir şekilde belirtilmemesi” hukuka aykırıdır.
Bu konuda uygulamada en sık yapılan hatalar şu şekildedir:
a. Encümen Kararında İlave Para Cezasından Hiç Bahsedilmemesi
Aşağıda paylaştığımız Encümen kararında da görüleceği üzere, toplam 111.665,72-TL’den oluşan imar para cezasının 80.535,11-TL’lik kısmı ilave imar para cezası olduğu halde, bu husus encümen kararında hiç belirtilmemiştir.
b. Encümen Kararında Yasal Dayanağın Belirtilmemesi
Aşağıda paylaştığımız Encümen kararında, toplam 366.140,35-TL’den oluşan imar para cezasının 226.437,26-TL’lik kısmı ilave imar para cezası olduğu halde, bu hususu encümen kararında sadece “Aykırılığa Konu Alan İçin Hesaplanan Ceza Tutarı” olarak belirtilmiştir. Ancak, bu cezanın ilave para cezası olduğundan bahsedilmediği gibi yasal dayanağı da belirtilmemiştir.
2. Bir Ay İçinde Aykırılığın Giderilmesi Halinde İlave Para Cezasının Tahsil Edilmeyeceğinin Belirtilmemesi
7226 sayılı Kanun’un 39. maddesiyle, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasına eklenen (ç) bendinde; “idari para cezasının tebliğinden itibaren bir ay içinde aykırılığın giderilmesi ve yapının mevzuata uygun hale getirilmesi halinde bu bent uyarınca ilave edilen para cezası tahsil edilmeyeceği” düzenlenmiş ve para cezasının muhatabı olan kişiye cezadan kurtulabilmesi için bir yol sunulmuştur.
Bu nedenle, cezaya muhatap olan kişinin bu yoldan faydalanıp cezadan kurtulabilmesi için, öncelikle böyle bir hakkının olduğunu bilmesi gerekmektedir. Encümen kararında bu hususun belirtilmemesi halinde, cezaya muhatap olan kişiye bu şans verilmemiş olacağından, ilave para cezasının da de şartları oluşmamış olacak ve bu ceza hukuka aykırı hale gelecektir.
Konuyla ilgili İzmir Bölge İdare Mahkemesi 2. İdari Dava Dairesinin 24.06.2021 tarih ve E:2021/1495, K:2021/1502 sayılı kararı şu şekildedir;
“Olayda; davalı idarece tesis edilen 108.155,95 TL idari para cezasının 107.200,93 TL’lik kısmının aykırılığa konu alan dikkate alınarak 3194 sayılı İmar Kanunun 42/2. maddesi (ç) bendi gereği verildiği görülmekle, ilgili Kanun maddesinde, bu madde hükmüne göre verilen idari para cezasının ilgilisine tebliğinden itibaren bir ay içinde aykırılığın giderilmesi ve yapının mevzuata uygun hale getirilmesi halinde tahsil edilmeyeceği açıkça düzenlenmişken, bu ibareye yer verilmeksizin işlem tesis edildiği görülmektedir.
Bu durumda; 3194 sayılı İmar Kanununun 42/2-(ç) maddesi uyarınca hesaplanan ceza tutarına ilişkin işlem kısmı dikkate alındığında, anılan Kanun maddesinde davacının yapıyı mevzuata uygun hale getirmesi halinde bu ceza kısmının tahsil edilmeyeceğini ihtar eden ibareye yer verilmediği görülmekle, uyuşmazlık konusu işlemin bu haliyle hukuka aykırı olduğu sonucuna varılmıştır.”
Aşağıda paylaştığımız encümen kararıyla verilen toplam para cezası 18 Milyon TL’dir. Bu cezanın 17 Milyonu ilave imar para cezası olduğu halde, encümen kararında “bir ay içinde aykırılığın giderilmesi ve yapının mevzuata uygun hale getirilmesi halinde bu bent uyarınca ilave edilen para cezası tahsil edilmeyeceği” hususu belirtilmemiştir.
3. Mekânsal Olarak Alan Oluşturmayan İmalatlarda İlave İmar Para Cezası Verilmesi
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasına eklenen (ç) bendinde “aykırılığa konu alan ile bu alanın bulunduğu arsa veya arazinin emlak vergisine esas asgari metrekare birim değerinin çarpımı ile bulunan bedel” ilave para cezası olarak öngörülmüştür. Diğer bir ifadeyle, bu bende göre ilave para cezası verilebilmesi için, imalatın mekânsal olarak alan oluşturması gerekmektedir.
Yargı kararlarında;
- İstinat duvarı, bahçe duvarı, baz istasyonu kulesi,
- Binanın statiğini etkilemeyen bağımsız bölümlerin birleştirilmesi, bağımsız bölüm içerisinde duvarın kaldırılması, iki bağımsız bölüm arasında kapı ya da pencere açılması ya da balkon ile bağımsız bölüm arasındaki duvarın kaldırılması,
- Projede belirtilenden farklı malzeme kullanılması
şeklindeki imara aykırılıkların mekânsal alan oluşturmadığı kabul edilmektedir. (Bu konudaki yargı kararlarına ulaşmak ve daha ayrıntılı bilgi için “İmar Para Cezasının Hatalı Hesaplanması” isimli makalemizi inceleyebilirsiniz.)
3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 2. fıkrasına eklenen (ç) bendinde, ilave imar para cezasının hesaplanmasında esas alınan en önemli kriter “aykırılığa konu alan” olduğu için, mekânsal olarak alan oluşturmayan imara aykırılıklar nedeniyle ilave imar para cezası hesaplanması da mümkün değildir.
Kanun metninin yazımında dikkatten kaçan bu husus, Aynı zamanda Anayasa’nın eşitlik ilkesine de aykırı bir duruma sebebiyet vermiştir. Zira, mekânsal olarak alan oluşturan imalatlara ilave para cezası verilirken, mekânsal olarak alan oluşturmayan imalatlara verilememesi eşitsizliğe sebep olacaktır.
4. Emlak Vergisine Tabi Olmayan Arsa ve Araziler Üzerindeki Yapılar İçin İlave İmar Para Cezası Verilmesi
İlave imar para cezası, ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapılan imalatın, alanın bulunduğu arsanın veya arazinin, emlak vergisine esas olan asgari metrekare birim değeri ile çarpımı sonucu bulunan bedel olarak hesaplanmaktadır. Bu durumda yapının emlak vergisine tabii bir arsa veya arazi üzerinde yapılmış olması şartı bulunmaktadır.
Bu nedenle, İzmir Bölge İdare Mahkemesi 4. İdare Dava Dairesi’nin 15.02.2021 tarih ve E: 2020/2198, K: 2021/262 sayılı kararında da belirtildiği üzere, emlak vergisine tabi olmayan arsa ve araziler üzerindeki yapılar için ilave imar para cezası verilmesi hukuka aykırıdır. Söz konusu kararın ilgili kısmı şu şekildedir;
“Olayda, ruhsatsız yapıların, tapunun 513 ada, 119 parselinde kayıtlı taşınmazın önünde bulunan, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki kıyıda kalan plaj alanında yapıldığı göz önüne alındığında; sahil bandında plaj kumsalında emlak vergisi tahakkuk edilemeyeceği, ceza ve idari yaptırımlara ilişkin olarak kıyas yasağı bulunduğu gözetilerek, 3194 sayılı Yasanın 42/2 maddesinin (ç) bendinin olaya uygulanma kabiliyeti bulunmadığı sonucuna varılarak dava konusu para cezasının bu kısmında hukuka uygunluk görülmemiştir.”
5. İlave İmar Para Cezasının Anayasa’ya Aykırı Olması
“İlave İmar Para Cezasının Anayasa’ya Aykırılığı” isimli makalemizde, İmar Kanunu’nun 42. maddesinin 3. fıkrasında zaten cezalandırılan “verilen süre içerisinde imara aykırılığın giderilmemesi” eyleminin, 42. maddesinin 2. fıkrasına eklenen (ç) bendiyle tekrar cezalandırılmasına ilişkin kuralın, mükerrer cezalandırma niteliğinde olduğunu ve Anayasa’nın 2. maddesine aykırı olduğunu kaleme almıştık.
İzmir 2. İdare Mahkemesi tarafından da, söz konusu ilave imar para cezasının Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne itiraz başvurusu yapılmış ve Anayasaya Mahkemesi bu başvurunun esasının incelenmesine karar vermiştir. (Esas Numarası 2020/959)
IV. Sonuç
2020 yılı Nisan ayından sonra verilen imar para cezalarının en önemli kalemini “İlave İmar Para Cezası” oluşturmaktadır. Özellikle arsaların değerli olduğu yerlerde çok yüksek miktarda cezalar ortaya çıkmıştır. Yukarıda görselini paylaştığımız bir encümen kararından da görüleceği üzere, 18 milyonluk imar para cezasının 17 milyonluk kısmı ilave imar para cezasından oluşmaktadır.
Bu nedenle, imar para cezasının iptali istemiyle açılacak davalarda, ilave imar para cezasına ilişkin hukuka aykırılık sebeplerinin Mahkemenin dikkatine sunulması önem arz etmektedir. Bu yazımızda, Danıştay’ın önceki içtihatları ve güncel Bölge İdare Mahkemeleri kararlarından yola çıkarak hukuka aykırılık sebeplerini ortaya koymaya çalıştık
